JOANNA RAJKOWSKA Złoto i srebro; Spluwaczka

W związku z projektem Inne miasto, inne życie Joanna Rajkowska zrealizowała nowy film wideo Złoto i srebro i obiekt Spluwaczkę. Film można oglądać na wystawie w Małym Salonie Zachęty, Spluwaczkę - przy placu Konstytucji w Warszawie.










Joanna Rajkowska, Złoto i srebro, kadry filmu wideo, 2008


…No i oni te kufry załadowali wszystkim, co było wartościowe. W nocy po cichu poszli i je zakopali. Wtedy ile ja miałem? 9 lat, 8-9 lat. Widziałem, jak wykopali dwa głębokie doły i te skrzynie z uchwytami położyli, czymś przykryli i zasypali ziemią.

A pamiętasz, co tam było w tych skrzyniach, co tam wkładali?

To, co pamiętam to wszystkie srebrne zastawy, jakie miał Lazzarini i to, co ocalało z naszego zburzonego domu w Warszawie na Marszałkowskiej. Jakieś zwinięte obrazy wiem, że też były, płótna wyjęte z ram, zwinięte i schowane w skrzyniach, ale co więcej - nie pamiętam…

…On był strasznym hazardzistą, strasznym, grał we wszystko, w co tylko mógł. Mógł sobie na to pozwolić przed wojną jako wielki dziedzic. Ze swoim szwagrem, czyli moim dziadkiem, który również był hazardzistą, co roku jeździli do Monte Carlo. Kiedyś wygrali ogromną fortunę, to kupili tutaj w Warszawie bodajże ten pałacyk na rogu Pięknej i Alej Ujazdowskich, który po roku przegrali z powrotem. Ale rok się nim cieszyli…

…Ponieważ ludzie nie mieli pieniędzy, bo pieniędzy zaraz po wojnie nie było, więc Rosjanie […] płacili tym, co wywieźli z Niemiec czyli biżuterią bransoletkami, brylantami, pierścionkami, to co po prostu naszabrowali. Jeden z tych Rosjan pamiętam, chyba wysokiej rangi oficer zamówił sobie wszystkie złote zęby z przodu, żeby były widoczne. Rzucił garść pierścionków na biurko i powiedział „proszę mi z tego zrobić zęby”. A ojciec namówił technika, żeby zrobił z klamki (tam były takie poniemieckie klamki z mosiądzu w złotym kolorze), żeby zamiast tego złota przetopił tą klamkę. No i przetopił. No i założyli mu te zęby, a on był bardzo zadowolony ten Rosjanin. Ale ponieważ było wiadomo, że to będzie zachodziło takim brzydkim kolorem, takim zielonkawym, więc dał mu butelkę ówczesnego sidolu, szmatkę i mówi, że tak raz na tydzień musi sobie te zęby przeczyścić…

…Lata leciały, zacząłem chorować na kręgosłup. Poszedłem do szpitala, to przeszedłem na rentę. Renta była bardzo śmieszna, to było 550 zł i taką samą dali mi emeryturę. Ciężko nam wtedy bardzo było. I wtedy zaczęliśmy sprzedawać rzeczy, które były naszymi rodzinnymi pamiątkami. Piękny obraz w Warszawie sprzedałem za takie pieniądze, że kupiliśmy sobie samochód i mogliśmy z tych pieniędzy jeszcze przez rok swobodnie żyć…

…Ale ty przegrałeś, miałeś cztery damy.
Ja miałem cztery walety, a mój przeciwnik miał cztery damy.

Film wideo Joanny Rajkowskiej Złoto i srebro jest zapisem wycieczki ojca artystki Andrzeja Rajkowskiego do miejsc, które są związane z ich rodzinną historią. Opowieść ta skupia się na rozpamiętywaniu minionej fortuny, na przemian zdobywanej i traconej przez namiętność do hazardu podzielaną przez większość mężczyzn w rodzinie. Bohater odwiedza pl. Konstytucji, gdzie stał jego dom (zburzony w czasie wojny) mieszczący także zakład dentystyczny i szulernię, prowadzone przez jego dziadka, Hotel Bristol – miejsce zabawy w dawnych czasach, Żyrardów, w którym mieścił się majątek jego krewnego. Wyposażony w wykrywacz metalu i łopatę w okolicach Żyrardowa poszukuje śladów zakopanej przez rodzinę podczas wojny skrzyni z kosztownościami. W pamięci bohatera, w jego opowieściach o tragikomicznych wydarzeniach z przeszłości, historia, w tym wojna i zmiana systemu politycznego jawią się jako jedne z wielu pechowych zakrętów losu, jak przegrana w karty.

Scenariusz, reżyseria, montaż: Joanna Rajkowska
Kamera: Rafał Żurek, Leszek Molski
Dźwięk: Iwo Klimek
Producent: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki

Dziękujemy Hotelowi Le Meridien Bristol i sklepowi Militaria.pl w Warszawie za pomoc w realizacji filmu

Spluwaczka, 2008
Realizacja: Marcin Plaszczyk




fot. dzięki uprzejmości artystki

Obiekt jest kopią spluwaczki dentystycznej pochodzącej z zakładu pradziadka artystki.
Został umieszczony na pl. Konstytucji w Warszawie, tam gdzie stał dom jej pradziadka zniszczony w czasie wojny. Miejsce to jest jednym ze znaczących punktów w narracji bohatera filmu Złoto i srebro.
Oryginalna spluwaczka była wykonana z marmuru, ze srebrnymi elementami i rzeźbionymi ozdobami i zdradzała zamiłowanie do przepychu jej właściciela.

Inne miasto, inne życie (www.ancity.blogspot.com):


Joanna Rajkowska has made a new film Gold and Silver and an object the Spittoon.
The film can be seen at the exhibition in the Mały Salon in Zachęta, the Spittoon on Plac Konstytucji.

Joanna Rajkowska’s film Gold and Silver is the record of a trip by the artist’s father Andrzej Rajkowski to places which are linked to their family history. The tale is based around the remembering of former fortunes, alternately gained and lost through the passion for gambling shared by the majority of men in the family. The hero visits Plac Konstitucja, where the family home once stood (destroyed during the war) housing also a dentist’s and a card den run by an uncle, the Hotel Bristol – a place of recreation in former times, and Żyrardów where his family’s possessions were stored. Equipped with a metal-detector and a spade, he searches in the environs of Żyrardów for traces of a case in which the family buried their valuables during the war. In the hero’s recollections, in his tales of the tragic-comic events of the past, history, war and changes of political system notwithstanding, appears just as so many unfortunate twists of fate, like losing at cards.

Scenario, direction, editing: Joanna Rajkowska
Camera: Rafał Żurek, Leszek Molski
Sound: Iwo Klimek
Producer: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki

We would like to thank the hotel Le Meridien Bristol and the shop Militaria.pl in Warsaw for their help in producing this film.


Spittoon, 2008
Realisation: Marcin Plaszczyk

The object is a copy of the dentist’s spittoon from the dentist’s cabinet run by the artist’s great-grandfather.

It has been sited on Plac Konstytucja in Warsaw, where stood the artist’ great-grandfather’s house before it was destroyed in the war. The place is one of the significant sites in the narration of the hero of the film Gold and Silver.
The original spittoon was made from marble, with elements of silver and sculpted ornamentation, and betrayed its owner’s fondness for magnificence.